Là một thành viên thuộc bộ phận kiểm định chất lượng tại Hansem Việt Nam, chúng mình may mắn được đào sâu vào những khía cạnh đa dạng của ngôn ngữ, trong đó có cả tinh hoa vũ trụ mang tên “biến tố”. Bài viết này sẽ lướt qua về định nghĩa của “biến tố”, kèm một vài ví dụ về các thứ tiếng có “biến tố”. Bên cạnh đó, chúng mình sẽ chia sẻ một số “mẹo” nhỏ để nhận diện các “biến tố” trong quá trình kiểm định chất lượng nhé.

Bản chất của “biến tố” là gì?

“Biến tố” là chiếc đũa thần biến đổi dáng vẻ của ngôn từ để truyền tải các ý nghĩa khác nhau về mặt ngữ pháp. Hãy tưởng tượng “biến tố” giống như một chú tắc kè thiên biến vạn hóa, biến đổi hình dạng để cho ra các “thì”, “thể cách”, “dạng”, “thể”, “ngôi”, “số lượng”, “giới”, “thức”, “hoạt” và “hạn định”. Chẳng hạn như trong tiếng Anh, ta thêm -s to nouns to make them plural (cat -> cats), thêm -ed to verbs to make them past tense (walk -> walked), thêm -er hoặc -est to adjectives to make them comparative or superlative (big -> bigger -> biggest), v.v. Đó chính là “biến tố”!

Một vài ví dụ về ngôn ngữ có “biến tố”

Ngôn ngữ đa dạng về mức độ và loại “biến tố”. Một số thứ tiếng như tiếng Hoa và tiếng Việt, theo phong cách gãy gọn, chủ yếu dựa vào cách sắp xếp từ ngữ và trợ từ thay vì biến đổi hình dáng của từ. Trong khi đó, tiếng Anh thay đổi “sương sương” bằng các phụ tố (tiền tố và hậu tố). Các thứ tiếng niêm kết như Latin hay Phần Lan “bung hết chất mình” với việc chắp dính từ ngữ, hòa quyện nhiều thể loại ngữ pháp tạo thành một thể đơn từ. Còn nếu bạn là cao thủ ngôn ngữ học và muốn thách đấu, đại dương các ngôn ngữ hòa kết với hằng hà sa số những phụ tố như tiếng Ả Rập và Thổ Nhĩ Kỳ đang chờ bạn nhảy vào!

Phát hiện “biến tố” trong quá trình kiểm định chất lượng

Rồi sao phải quan tâm đến “biến tố” khi kiểm định chất lượng? Ờ thì, vì “biến tố” có thể khiến cho độ chính xác, tính nguyên bản và chất lượng dịch thuật của bạn lên voi hoặc xuống chó. Một ý tưởng giống nhau có thể được diễn đạt hoàn toàn khác nhau trong từng ngôn ngữ và lĩnh hội những khác biệt này là chìa khóa để vươn lên dẫn đầu trong ngành bản địa hóa.

Ví dụ như câu tiếng Anh “The man looks at the dog” (“Người đàn ông nhìn chú chó”) không đồng nghĩa với “The dog looks at the man” (“Chú chó nhìn người đàn ông”), những thứ tiếng có nhiều “biến tố” như tiếng Đức hay tiếng Nga có thể linh hoạt đổi chỗ chủ ngữ và tân ngữ, tùy vào đối tượng mà ta cần nhấn mạnh. “Der Hund sieht den Mann” hay “Den Mann sieht der Hund” đều đúng ngữ pháp cả. Điều này cho phép dịch giả có nhiều không gian sáng tạo để thể hiện sự khác biệt ngữ cảnh.

Tại Hansem Việt Nam, chúng mình thường phải tuân theo hệ thống thuật ngữ của khách hàng với đủ loại danh từ và động từ ở dạng nguyên mẫu. Những từ vựng này sẽ thay hình đổi dạng khi được sử dụng trong câu. Nhận dạng các từ biến đổi và phát hiện khi các “thuật ngữ” này bị bỏ mất hoặc thay thế là điều tối quan trọng để bảo đảm sự thống nhất về thuật ngữ. Đó là lý do mà đội ngũ của chúng mình được đào tạo bài bản về kiến thức liên quan đến “biến tố” và các nhóm ngôn ngữ.

Sau khi chinh chiến qua hơn 50 ngôn ngữ với các đặc điểm độc nhất vô nhị, chúng mình đã đúc kết được một số “mẹo” nhỏ nhưng giá trị to to. Khi chạm trán các “biến tố”, ta phải:

1. Biết người biết ta: Đào sâu vào hệ thống “biến tố” của cả ngôn ngữ nguồn lẫn đích. Am hiểu về các điểm ngữ pháp quan trọng, cách biểu đạt và các quy tắc (cũng như bất quy tắc) được sử dụng. Giả sử bạn đang kiểm tra bản dịch từ tiếng Anh sang tiếng Tây Ban Nha, hãy luôn nhớ trong đầu rằng danh từ, tính từ, mạo từ, đại từ và chỉ từ của thứ tiếng đích này phải hòa hợp về giới (giống đực/giống cái) và số lượng (số ít/số nhiều).
2. Huy động toàn lực: Đừng cứ tay không bắt giặc. Một tấm áo giáp sắt mang tên QA Distiller đi kèm với “tệp dữ liệu từ điển” (“dict file”) có chứa “regex” sẽ giúp ta vượt qua những trở ngại trên con đường kiểm định thuật ngữ. Nếu không quen dùng “regex”, bạn có thể thử các loại từ điển, sách ngữ pháp, hướng dẫn trực tuyến hoặc các phần mềm như Grammarly để trau chuốt bản dịch.

Khép lại chuyến khám phá

“Biến tố” là một bản thiết kế vĩ đại dành cho ngôn ngữ để làm giàu cho ngữ nghĩa và khả năng biểu đạt của từ ngữ. Thế nhưng, chúng cũng có thể trở thành một ngọn núi cam go mang đến cả thử thách và kích thích cho những nhà ngôn ngữ học và các dịch giả. Hansem Việt Nam tự hào với khả năng chinh phục đa dạng các ngôn ngữ bất kể mọi đặc tính khó nhằn thông qua việc huấn luyện bài bản về nhận diện “biến tố”. Sứ mệnh của chúng mình là? Đem đến chất lượng bản dịch vượt trội làm thỏa mãn khách hàng và đọng lại trong tâm trí độc giả.

Hi vọng bài viết này đã đem đến cho bạn một cái nhìn mới về “biến tố” trong ngôn ngữ. Đừng ngại chia sẻ những câu chuyện và trải nghiệm thú vị của bạn về các ngôn ngữ “biến tố” với chúng mình nhé! Chúng mình rất vui được đồng hành cùng bạn! 😉