Trong thế giới các loại hình dịch vụ dịch thuật, cuộc tranh luận về việc Dịch máy có thể thay thế (hoặc vượt trội hơn) Dịch thủ công hay không vẫn luôn tiếp diễn. Trong quá trình học hỏi để trở thành Reviewer ở Hansem Việt Nam, mình đã nhận ra rằng không thể xem nhẹ những ưu điểm của dịch máy so với dịch thủ công và cả hai loại hình dịch thuật này đều đáng được trân trọng và công nhận.

Scripted by
Như Vũ

Nhóm kiểm định bản dịch nội bộ tại Hansem Việt Nam

Không ai có thể phủ nhận sự thuận tiện khi có Google Dịch khi du dịch tới một đất nước xa lạ nào đó. Chỉ cần vài thao tác đơn giản trên điện thoại, ai cũng có thể dễ dàng hiểu các biển hiệu trên đường, thực đơn trong nhà hàng, các chỉ dẫn đơn giản và thậm chí là nhãn của các sản phẩm. Sự tiện lợi trực tuyến mang lại này thực sự hữu ích, đặc biệt là khi so sánh với sự phiền phức khi phải mang từ điển trong túi mọi lúc.

Một điểm cộng khác của Dịch máy là dịch vụ này được cải thiện từng giây với nhiều nội dung mới. Ngày nay, dịch vụ này đã có thể cung cấp bản dịch khá chính xác cho các ngữ cảnh thường ngày hay những văn bản theo mẫu như email hay hợp đồng kinh doanh. Nói một cách khác, văn bản nguồn càng ít những câu mơ hồ (câu có thể hiểu theo ít nhất hai cách) thì văn bản đích càng chính xác.

Ngoài ra, bộ nhớ mong manh của con người không thể sánh bằng Dịch máy và khả năng lưu được lượng văn bản đích khổng lồ của máy móc. Việc lưu trữ các văn bản đã dịch không những có thể giảm thời gian và công sức làm việc mà còn giúp đảm bảo chất lượng các bản dịch trong tương lai.

Ngoài những điểm mạnh kể trên, dịch máy còn kinh tế và nhanh chóng không gì sánh bằng nên sẽ là lựa chọn thích hợp nhất nếu bạn muốn ưu tiên tốc độ và túi tiền. Google Dịch có thể xử lý một lượng chữ cực lớn trong hầu hết tất cả ngôn ngữ mà lại hoàn toàn miễn phí.

Tuy nhiên không gì là hoàn hảo. Dịch máy có thể khiến văn bản đích thiếu tự nhiên hay thậm chí làm mất tính văn chương của nguồn.

Sau khi bàn luận về tất cả ưu khuyết điểm trên, một câu hỏi xuất hiện: “Nếu không cần quá lo lắng về tốc độ dịch và tiền bạc, lựa chọn nào là đáng cân nhắc để có sản phẩm cuối cùng tốt nhất?”. Câu trả lời, một lần nữa, có thể là dịch máy hoặc dịch thủ công vì một số lý do như sau.

Một số ngôn ngữ, đặc biệt là tiếng Anh, dùng nhiều cách diễn đạt mang tính hình ảnh, biểu tượng hoặc các cách nói gián tiếp. Trong một số trường hợp còn có cả tiếng lóng. Khi dịch những văn bản này, con người còn hoàn toàn vượt xa máy móc. Dù đang phát triển rất nhanh, khả năng hiểu ẩn dụ, những chuyện đùa, những câu mỉa mai, châm biếm của máy móc vẫn chưa hoàn thiện. Hãy cùng xét một số ví dụ về thành ngữ trong tiếng Anh trong bảng sau.

Vấn đề trên không chỉ xảy ra khi dịch từ Anh sang Việt. Trong các bản dịch từ Anh sang Myanmar của các dự án Samsung, Google Dịch cũng đã có nhiều thiếu sót.

Bên cạnh những ngữ cảnh văn chương cần sự chuyên nghiệp và kinh nghiệm của con người, những văn bản marketing cũng yêu cầu người dịch thông hiểu cặn kẽ nguồn để có thể thể hiện được phong cách nhãn hàng mang đến. Nếu người dịch không thể truyền tải phong cách này, nhãn hàng sẽ mất khách hàng và cả tiền nữa. Điều tương tự cũng đúng với những ngữ cảnh cần sự am tường về văn hóa của người bản ngữ nói ngôn ngữ đích. Nói một cách ngắn gọn, bản địa hóa là lĩnh vực chỉ dành riêng cho con người.

Một ví dụ thú vị là câu “I love you to the moon and back” trong tiếng Anh hay dịch ra tiếng Hàn là 하늘만큼 땅만큼 사랑해 (I love you as much as the sky and the earth). Việc dịch câu thành ngữ này sang tiếng Hàn đòi hỏi quá trình bản địa hóa vì người Hàn có cách bày tỏ tình yêu vô cùng độc đáo. Họ không so sánh sự sâu đậm khi yêu với khoảng cách từ Trái Đất tới mặt trăng mà lại so sánh với sự mênh mông của trời đất. Sự độc nhất này, không may, lại bị bỏ mất nếu dịch máy.

Bên cạnh chất lượng bản dịch, độ bảo mật của văn bản nguồn cũng là một yếu tố giúp người dịch có được lợi thế. Các dịch vụ dịch máy cùng bộ nhớ dịch của các dịch vụ này tiềm ẩn nguy cơ lộ nội dung nguồn cho khác người dùng khác dùng chung dịch vụ. Đối với dịch thủ công, vấn đề này ít đáng lo hơn vì bạn không phải đăng tải văn bản nguồn lên bất cứ đâu cũng như. không cần lưu văn bản đích vào bộ nhớ dịch, nơi người khác có thể truy cập được.

Những điểm mạnh của việc dịch thủ công dĩ nhiên có đi kèm điểm yếu. Tốc độ và chi phí cho loại dịch vụ này không phải là ưu điểm đối với những ai có ngân sách còn hạn hẹp và bị áp lực về thời gian. Trong những tình huống cần đánh đổi chất lượng văn bản nguồn vì điều kiện tài chính và thời gian, Dịch máy sẽ là một lựa chọn hợp lý hơn.

Nhân viên kiểm định bản dịch của Hansem đang xem xét và chỉnh sửa văn bản được dịch bởi MT

Cả Dịch máy và Dịch thủ công đều có ưu và nhược điểm. Tuy nhiên, chúng ta không nhất thiết phải chọn một bỏ một khi có cả hai. Lý tưởng nhất là các dịch vụ dịch thuật tận dụng tốc độ vô song của máy móc để tạo bản dịch nháp rồi để con người với những kiến thức thức chuyên sâu về lĩnh vực dịch thuật chỉnh sửa bản nháp đó. Bằng cách này, thời gian dịch một văn bản sẽ giảm đáng kể và bản dịch nháp của máy cũng sẽ có hồn hơn. Chắn chắn rằng việc dùng điêu luyện cả hai phương pháp dịch là một bước tiến cho bất kỳ Nhà cung cấp dịch vụ ngôn ngữ nào để có thể tận dụng được tất cả điểm mạnh của hai bên.